RTG
USG
Poza klatką piersiową, lepiej do tego celu nadaje się badanie ultrasonograficzne. Lekarz o odpowiednim doświadczeniu, może nie tylko podać dokładne wymiary obwodowych węzłów chłonnych, ale również opisać je w jamie brzusznej czy miednicy.
Wyniki mogą nie być wiarygodne o osób otyłych lub źle przygotowanych do badania (np. z nadmierną ilością gazów w jelitach). Ultrasonografia jest zupełnie nieszkodliwa, można ją bez obaw proponować np. matkom w ciąży, czy często ją powtarzać. Wadą jest mała powtarzalność badania (najlepiej by kolejne oceny były wykonywane przez tego samego lekarza) oraz problemy z dokumentacją wyników (używane do tego celu wydruki są znacznie gorszej jakości niż obraz widziany w czasie rzeczywistym na ekranie monitora).
Trzeba pamiętać o istotnych ograniczeniach:
1. Badanie może nie być wiarygodne u osób otyłych,
źle przygotowanych do badania.
2. Badanie powinno być wykonywane na czczo, wskazana jest lekkostrawna dieta w dniach poprzedzających, a w niektórych przypadkach zażycie środków zmniejszających ilość gazów w przewodzie pokarmowym, np. Espumisan®.
3. W praktyce nie ma możliwości wiarygodnego zarchiwizowania wyników badania, wydruki obrazów są złej jakości, a podstawowe znaczenie ma jego opis. Stąd zaleca się, by kolejne badania kontrolne
były wykonywane, w miarę możliwości,
przez jednego lekarza.
Badanie tomografii komputerowej (TK) z kontrastem
Przez długie lata „złotym standardem” była tomografia komputerowa (TK lub CT – ang. Computed Tompography) , pozwalająca w stosunkowo krótkim czasie uzyskać obrazy o wysokiej rozdzielczości.
Wiąże się to jednak z większą niż w przypadku zdjęć rentgenowskich ekspozycją na promieniowanie. Dla wiarygodnej oceny węzłów chłonnych konieczne jest badanie z tzw. kontrastem, który może u części chorych wywołuje działania niepożądane: nudności, uczucie gorąca, wrażenie metalicznego smaku w ustach czy rzadziej reakcje uczuleniowe.
Jak przygotować się do bania TK z kontrastem?
Badania kreatyniny i TSH
Przed badaniem TK z kontrastem konieczne jest wykluczenie niewydolności nerek i nadczynności tarczycy, stąd wymagane jest badanie kreatyniny i TSH. Większość pracowni zadowala wynik z ostatnich 4 tygodni, choć optymalnie jest wyko-nać badanie nie później niż w tydzień przed planowanym badaniem.
PIJ WODĘ
W przypadku pozytywnej kwalifikacji do badania, w celu zapobiegania wystąpieniu uszkodzenia nerek, konieczne jest odpowiednie nawodnienie organizmu - 0,5-1 litr wody w ciągu godziny przed badaniem, następnie po podaniu kontrastu. Poza w/w procedurami nie jest wymagane specjalne przygotowanie do badania, chociaż część pracowni rekomenduje pozostawanie na czczo.
SPRAWDŹ, CZY JESTEŚ W CIĄŻY
Badanie tomografii nie powinno być wykonywane u kobiet w ciąży, poza bardzo wyjątkowymi sytuacjami, gdy korzyść z badania przewyższa ryzyko związane z napromieniowaniem płodu. Każda taka sytuacja musi być bezwzględnie omówiona wcześniej, a badanie wykonane z zastosowaniem odpowiedniej osłony.
NMR
O wiele więcej czasu wymaga badanie rezonansu magnetycznego (NMR – ang. Nuclear Magnetic Resonance)– w praktyce, metoda ta pozwala na osiągnięcie zadowalającej rozdzielczości jedyni w przypadku ograniczenia badania do poszczególnych okolic (np. mózgu, odcinka kręgosłupa czy pojedynczego stawu.
Stąd, chociaż nie wymaga podawania klasycznego kontrastu i nie wiąże się z narażeniem na promieniowanie, jej rola u chorych z chłoniakiem jest ograniczona do sytuacji szczególnych, jak np. oceny zajęcia centralnego układu nerwowego.
WAŻNE
U osób, u których w ciele obecne są elementy metalowe (np. protezy, implanty, rozruszniki, opiłki żelaza itd.) za każdym razem należy ocenić, czy wykonanie badania rezonansu magnetycznego nie stwarza zagrożenia przemieszczenia się tych struktur w związku z działa-niem pola magnetycznego.
PET-TK
Przełomem w ostatnich latach stała się tomografia pozytonowa (PET – ang. Positron Emission Tomography), a właściwie badanie PET-CT, w którym łączy się ją z klasyczną tomografią komputerową. Poza podaniem wielkości zmian, badanie PET-CT umożliwia ocenę tzw. aktywności metabolicznej, przez co ułatwia różnicowanie aktywnej choroby od blizny (zwłóknienia) jakie często pozostaje po zakończonym leczeniu.
Badanie – jak każde – ma swoje ograniczenia. Podobnie wyglądają w obrazie PET-CT ogniska chłoniaka i stan zapalny (stąd nie powinno się go wykonywać u osób w czasie trwania infekcji). Do jego wykonania konieczne jest podanie izotopu (w przypadku chłoniaków najczęściej stosuje znakowaną radioaktywnie glukozę, tzw. FDG-PET), co oznacza konieczność skutecznej antykoncepcji przynajmniej przez miesiąc od terminu badania. Przed badaniem należy bezwzględnie pamiętać o konieczności jego wykonania na czczo, a wyniki trudniej interpretować u chorych z cukrzycą. Badanie PET-CT stało się niezaprzeczalnym standardem oceny stopnia zaawansowania klinicznego i odpowiedzi na leczenie u chorych z chłoniakami o dużej dynamice (takich jak DLBCL – chłoniak rozlany z dużych limfocytów B, czy chłoniak Hodgkina); ma mniejszą przydatność u pacjentów z chłoniakami indolentnymi.
Jak przygotować się do bania PET-TK
CO ROBIĆ W SYTUACJI INFEKCJI?
Każda infekcja utrudnia lub wręcz uniemożliwia interpretację badania PET-TK. Na pewno należy przełożyć termin badania, gdy wykonujemy je po zakończeniu terapii, dla potwierdzenia całkowitej odpowiedzi na leczenie. U chorych z infekcją wynik PET-TK może być fałszywie dodatni, tzn. błędnie sugerować brak remisji i potrzebę dalszego leczenia. Decyzje o przełożeniu terminu badania są mniej jednoznaczne w pozostałych przypadkach i muszą być podjęte przez lekarza prowadzącego.
ODWOŁAJ BADANIE, JEŚLI NIE MOŻESZ DOTRZEĆ
Każda infekcja utrudnia lub wręcz uniemożliwia interpretację badania PET-TK. Na pewno należy przełożyć termin badania, gdy wykonujemy je po zakończeniu terapii, dla potwierdzenia całkowitej odpowiedzi na leczenie. U chorych z infekcją wynik PET-TK może być fałszywie dodatni, tzn. błędnie sugerować brak remisji i potrzebę dalszego leczenia. Decyzje o przełożeniu terminu badania są mniej jednoznaczne w pozostałych przypadkach i muszą być podjęte przez lekarza prowadzącego.
NIE JEDZ, ALE PIJ WODĘ
W dniu badania należy bezwzględnie powstrzymać się od zjedzenia czegokolwiek i wypicia płynów zawierających jakiekolwiek kalorie. Tak, by podana glukoza znakowana izotopem była dla komórek nowotworowych pierwszą „dawką kalorii” w tym dniu. Należy natomiast zadbać o dobre nawodnienie (co najmniej 1-1,5 litra nie-gazowanej wody wypitej przed badaniem oraz dalszy litr wypity w trakcie badania). Jeżeli masz cukrzycę, nietolerancję glukozy lub przyjmujesz leki przeciwcukrzycowe, koniecznie poinformuj o tym pracownię PET-TK - zostaną wydane Ci szczegółowe instrukcje i zostanie wybrana optymalna godzina badania.
CO JEŚĆ W DNIACH POPRZEDZAJĄCYCH BADANIE?
Nie ma szczególnej diety zalecanej we wcześ-niejszych dniach, ale z oczywistych względów, jak przy każdym badaniu obrazowym, należy unikać potraw ciężkostrawnych i takich, które mogłyby spowodować powstanie dużej ilości gazów w przewodzie pokarmowym.
ANTYKONCEPCJA
Pacjenci po badaniu PET-TK nie są „radioaktywni”, niebezpieczni dla osób trzecich. Należy jednak pamiętać o konieczności antykoncepcji (również mężczyźni!). W wątpliwych przypadkach należy przed badaniem wykonać test ciążowy.
