Obecnie, coraz częściej stosujemy tzw. „celowaną chemioterapię” gdzie cytostatyk (toksyna komórkowa) jest sprzężony z przeciwciałem monoklonalnym. Przeciwciało zapewnia transport leku bezpośrednio w pobliże błony komórkowej. A następnie… dzieje się to, co opisano już w krakowskiej legendzie o smoku wawelskim, który zdechł wypalony od środka po pożarciu nafaszerowanej siarką imitacji owieczki.
A bardziej na poważnie, schemat działania brentuksymabu wedotyny przedstawiono na schemacie poniżej. Wybiórczy mechanizm działania leku zależy od przeciwciała monoklonalnego, dostarczającego lek do wnętrza komórki nowotworowej. Dopiero tutaj, enzymy (proteazy) lizosomalne uwalniają MMAE (toksynę) – już we wnętrzu komórki nowotworowej. W ten sposób wewnątrz komórki stężenie leku jest wyższe niż możliwe do osiągnięcia przy tzw. wysokodawkowanej chemioterapii (ASCT).
Tak działa brentuksymab wedotyny, przeciwciało anty CD30, sprzężone z aurystatyną, stosowane u chorych na chłoniaka Hodgkina i chłoniaka anaplastycznego, czy polatuzumab wedotyny, przeciwciało skierowane przeciwko antygenowi CD79a, stosowane u chorych na chłoniaka rozlanego z dużych limfocytów B. Oba te leki są dostępne w programach lekowych NFZ. Brentuksymab wedotyny u chorych ze wznową/opornością chłoniaka Hodgkina i chłoniaka anaplastycznego, a także – w skojarzeniu z chemioterapią CHOP w leczeniu I linii chłoniaka anaplastycznego. Polatuzumab wedotyny, w skojarzeniu ze schematem BR, u chorych ze wznową chłoniaka rozlanego z dużych limfocytów B). Oba te leki są rewolucją w leczeniu chłoniaków. W randomizowanych badaniach klinicznych udowodniono wyższość schematów z wykorzystaniem celowanej chemioterapii również w I linii leczenia chłoniaka Hodgkina oraz chłoniaka rozlanego z dużych limfocytów B.
W aktualnie toczących się badaniach klinicznych staramy się znaleźć optymalny schemat dla wykorzystania celowanej chemioterapii. Największe oczekiwania budzi połączenie tych leków z nowoczesną immunoterapią,
np. z przeciwciałami bispecyficznymi.
PRAKTYCZNIE O CHEMIOTERAPII CELOWANEJ
Celowana chemioterapia wykorzystuje przeciwciała monoklonalne do dostarczenia leku (toksyny komórkowej) do wnętrza komórki. Leki te podaje się dożylnie, w warunkach dziennego ośrodka leczenia lub krótkiej hospitalizacji.
Celowana chemioterapia to przełom w leczeniu chłoniaków agresywnych, refundowana w NFZ od II linii leczenia DLBCL (polatuzumab wedotyny w skojarzeniu z chemioterapią BR). U pacjentów z CD30+ chłoniakiem ana-plastycznym jest również dostępna w I linii leczenia (razem z chemioterapią CHOP).
Reakcje alergiczne zdarzają się rzadko. Są one najbardziej nasilone przy pierwszym podaniu leku, nie ma żadnego ryzyka, by pojawiły się po pewnym czasie, gdy pacjent jest już w domu.
Toksyna komórkowa związana jest z przeciwciałem w sposób, który zapewnia jej uwolnienie dopiero wewnątrz komórki nowotworowej. Pozwala to z jednej strony na znaczne ograniczenie efektów działań niepożądanych, z drugiej na dużą skuteczność (stężenie toksyny wewnątrz komórki jest porównywalne do tego, jakie możemy osiągnąć, poddając pacjenta wysokodawkowanej chemioterapii).
Najczęstszym działaniem niepożądanym są objawy polineuropatii, wynikające z zaburzenia przewodzenia sygnałów w neuronach czuciowych i ruchowych. Klinicznie pacjent może to odczuwać jako parestezje (zaburzenia czucia), uczucie drętwienia czy oziębienia – najczęściej stóp i dłoni.
Rzadziej niż przy klasycznej chemioterapii dochodzi do upośledzenia funkcji szpiku (neutropenii czy agranulocytozy).
