Morfologia krwi jest, prawdopodobnie, u pacjentów w trakcie leczenia, najczęściej wykonywanym badaniem. Powinno być ono zlecane w czasie ustalania rozpoznania, przed każdym cyklem chemioterapii, a ponadto w razie pojawienia się objawów infekcji czy skazy krwotocznej.
BADANIE MORFOLOGII KRWI:
- potwierdza możliwość podania chemioterapii w przewidzianym wcześniej terminie
- pozwala przewidzieć ryzyko wystąpienia infekcji, umożliwia właściwe stosowanie leków wspomagających, np. czynników przyspieszających odbudowę białych krwinek po chemioterapii
- identyfikuje chorych, którym należy podać masę erytrocytarną czy płytki krwi
We krwi mamy 3 rodzaje komórek pełniących różne funkcje:
KRWINKI CZERWONE
Krwinki czerwone – erytrocyty – E – (na wydruku często oznaczone od skrótu angielskiej nazwy jako „RBC”, czyli Red Blood Cell) są odpowiedzialne za dostarczanie tlenu do tkanek. Zawarte w nich białko – hemoglobina (Hb, Hgb) – wiąże tlen, stąd stężenie hemoglobiny, wyrażone w g/dl lub mmol/l najlepiej charakteryzuje ewentualne zmiany i nieprawidłowości występujące w funkcjonowaniu krwi.
Pozostałe wskaźniki, takie jak hematokryt (HCT), parametry określające wielkość krwinki (np. MCV – ang. Mean Cell Volume) i wiele innych, mają mniejsze znaczenie. Dla wygody i łatwości kontaktu z lekarzem prowadzącym (np. przy przekazywaniu wyników przez telefon), możecie skupić się wyłącznie na hemoglobinie.Zakres normy hemoglobiny dla kobiet i mężczyzn rozpoczyna się powyżej 12 i 14 g/dl (lub odpowiednio 7 i 8 mmol/l). Objawy niedokrwistości (anemii) nie powinny być odczuwalne gdy stężenie Hb jest większe niż 10 g/dl, natomiast przetoczenie krwi jest zalecane przy Hb poniżej 9 g/dl, a zwykle niezbędne przy Hb < 7 g/dl. Decyzję o rozpoczęciu i sposobie leczenia niedokrwistości podejmuje lekarz prowadzący.
Objawem niedokrwistości jest nietolerancja wysiłku (łatwe męczenie się), duszność przy wysiłku, uczucie osłabienia, podsypianie, brak energii, problemy z pamięcią, a czasem szum w uszach czy zawroty głowy). Mogą one pojawić przy wyższych wartości Hb, gdy doszło do szybkiego spadku jej wartości (np. w wyniku krwotoku z przewodu pokarmowego) lub gdy poza chłoniakiem, pacjent ma inne choroby (np. chorobę niedokrwienną serca).
KRWINKI BIAŁE
Krwinki białe – leukocyty – L – (na wyniku morfologii często oznaczane jako „WBC”, od ang. White Blood Cell) biorą udział w obronie naszego organizmu przed infekcjami. Ich wartość podaje się jako ilość komórek w mikrolitrze (np. 5 200/ul) lub w przeliczeniu na litr (np. 5.2 x 109 /l).
Wyróżniamy 2 główne typy leukocytów:
- granulocyty (PMN, neutrocyty, skrót „neut”, „gran”)
- limfocyty („limf”).
Granulocyty stanowią pierwszą linię obrony organizmu przed infekcjami. U chorych na chłoniaka możemy obserwować spadek ich liczby, w przypadku nacieczenia szpiku przez komórki nowotworowe. Częściej dochodzi do obniżenia liczby granulocytów z powodu prowadzonego leczenia. W 5-10 dni po chemioterapii, gdy obniża się liczba wszystkich białych krwinek wzrasta ryzyko infekcji, zwłaszcza wtedy, gdy jest ich mniej niż 2 000/ul (2.0 x 109 /l).
- O tzw. neutropenii mówimy, gdy neurocyty spadają poniżej 1000/ul (1.0 x 109 /l).
- O agranulocytozie, gdy ich wartości są poniżej 500/ul (0.5 x 109/l).
Nie można przetoczyć białych krwinek, mamy natomiast leki, które podane podskórnie efektywnie podwyższają ich liczbę poprzez stymulację i przyspieszanie wytwarzania granulocytów, tzw. czynniki wzrostu (filgrastym lub dłużej działający pegfilgrastym).
Wyrazem zajęcia szpiku może być zwiększenie odsetka i liczby limfocytów we krwi obwodowej. W przypadku chorych z podejrzeniem białaczki limfatycznej, badanie cytologiczne krwi obwodowej (tzw. „rozmaz”) uzupełnione o jej ocenę metodą cytometrii przepływowej może być wystarczające dla rozpoznania procesu. Chłoniaki są chorobą układu odpornościowego – wzrost liczby patologicznych limfocytów w żaden sposób nie pomaga organizmowi walczyć z infekcjami, a wręcz do nich predysponuje.PŁYTKI KRWI
Płytki krwi (trombocyty, „Plt”) są niezbędne dla prawidłowego krzepnięcia krwi. Objawem skazy krwotocznej małopłytkowej są petechie, które wyglądają jak małe czerwone wybroczynki na spojówkach jamy ustnej, w miejscach ucisku skóry (np. pod paskiem czy biustonoszem ) i podudziach. Ich zauważenie powinno oznaczać szczególną ostrożność i pilne badanie morfologii. Zaniechanie tych działań jest bezpośrednim zagrożeniem życia, choćby z powody zwiększenia ryzyka udaru krwotocznego mózgu.
Petechie mogą pojawić się przy spadku liczby płytek: przy urazach (poniżej 50 000/ul, 50 x 109 /l) oraz samoistnie (przy Plt < 20 000, 20 x 109 /l). Ilość płytek krwi można doraźnie podnieść przetaczając preparaty tych krwinek, jednak trwałe efekty daje jedynie leczenie choroby podstawowej. Pamiętaj: pojawienie się objawów infekcji w okresie neutropenii i małopłytkowości jest zawsze wskazaniem do pilnej konsultacji internistycznej.
Ze względu na konieczność podjęcia szybkiej decyzji o sposobie postępowania oraz przeciwwskazania do dalekiego transportu chorego z małopłytkowością, pierwsza konsultacja powinna się odbyć w miejscu zamieszkania, i powinien być o niej poinformowany prowadzący onkolog/hematolog.
