Węzły chłonne są to małe gruczoły zawierające skupienia limfocytów i chłonkę. Są one rozmieszczone w całym organizmie i połączone systemem dróg, czyli naczyniami limfatycznymi. Nieprawidłowe, czyli powiększone węzły chłonne można łatwo wyczuć na szyi, pod pachami czy w pachwinach. Zdrowe węzły chłonne zwykle nie są łatwo wyczuwalne.

Węzły chłonne wewnątrz klatki piersiowej (śródpiersia) oraz węzły jamy brzusznej ocenia się na podstawie tzw. badań obrazowych: zdjęcia rentgenowskiego (RTG), badania ultrasonograficznego (USG), tomografii komputerowej (TK), emisyjnej tomografii pozytonowej (PET – ang. Positron Emission Tomography) czy rezonansu magnetycznego (NMR – ang. Nuclear Magnetic Resonance)

Komórkami układu chłonnego, które są zaangażowane w walkę z infekcjami są limfocyty – białe komórki krwi. Wyróżniamy dwa ich rodzaje: limfocyty B i T. Limfocyty B wytwarzają przeciwciała (immunoglobuliny) – duże cząsteczki białkowe – które łączą się z obcymi dla organizmu białkami znajdującymi się np. na powierzchni bakterii, wirusów czy toksyn. Limfocyty T uczestniczą w obronie organizmu bezpośrednio: przyłączają się przy pomocy specjalnych receptorów do obcej komórki i ją niszczą. Limfocyty wędrują naczyniami chłonnymi do ognisk infekcji lub gromadzą się w węzłach chłonnych. Węzły chłonne działają na zasadzie filtra. W nich, jak przez sito, przesiewane są patogeny (bakterie, wirusy, komórki nieprawidłowe lub inne szkodliwe substancje) i w ten sposób dochodzi do oddzielenia komórek prawidłowych od szkodliwych, obcych substancji. 

Te niepotrzebne – wcześniej unieszkodliwione przez limfocyty – cząsteczki są następnie usuwane przez komórki żerne, czyli tzw. makrofagi. Wszystkie te procesy zachodzić mogą w węzłach chłonnych. Dlatego też często podczas przeziębienia, grypy czy innych zakażeń węzły chłonne, np. na szyi czy w okolicy żuchwy stają się wyczuwalne i mogą boleć. Takie bolesne, powiększone węzły chłonne, szczególnie, gdy towarzyszy im kaszel, katar czy gorączka zwykle nie są związane ze stanem nowotworowym, a po prostu są dowodem walki organizmu z infekcją. Węzły chłonne powiększają się również w odpowiedzi na lokalny stan zapalny, np. przy zepsutych zębach wymagających usunięcia czy ropiejących zmianach skórnych.