Przeszczep szpiku to potoczna nazwa zabiegu transplantacji (przeszczepienia) komórek krwiotwórczych, stosowanego w leczeniu nowotworów krwi lub innych chorób przebiegających
z uszkodzeniem szpiku.
Sam szpik kostny jest tkanką produkującą krwinki, które powstają wskutek namnażania i dojrzewania z macierzystej komórki krwiotwórczej. Po osiągnięciu pełnej dojrzałości opuszczają szpik i przechodzą do krwi jako krwinki czerwone (erytrocyty), krwinki białe (leukocyty) i płytki krwi. Prawidłowa czynność szpiku jest niezbędna dla życia.
W procesie transplantacji wykorzystuje się komórki macierzyste szpiku pobrane:
OD PACJETNA – PRZESZCZEP AUTOLOGICZNY
OD ZDROWEGO DAWCY – PRZESZCZP ALLOGENICZNY
Przeszczepienie autologicznych komórek krwiotwórczych umożliwia zastosowanie chemioterapii albo radioterapii w dawkach dających szansę wyleczenia z chorób nowotworowych. Najlepsze wyniki osiąga się u pacjentów leczonych z rozpoznaniem chłoniaków lub szpiczaka plazmocytowego.
W przypadku, gdy komórki szpiku pochodzą od dawcy w procesie trans-plantacji allogenicznych komórek krwiotwórczych, możemy liczyć na dodatkowy efekt immunologiczny, gdy białe krwinki (limfocyty) od dawcy rozpoznają w organizmie biorcy resztkowe komórki nowotworowe i je niszczą (reakcją przeszczep przeciwko nowotworowi). Tę formę przeszczepienia stosuje się przede wszystkim w leczeniu ostrych i przewlekłych białaczek.
Na czym polega takie przeszczepienie?
Zabieg transplantacji polega na dożylnym podaniu materiału przeszczepowego, a technicznie przypomina przetoczenie krwi. Wcześniej biorca otrzymuje leczenie przygotowujące, oparte o chemioterapię lub chemio-radioterapię. Najtrudniejszy jest okres poprzeszczepowy, zanim dojdzie do odtworzenia szpiku, a organizm jest całkowicie pozbawiony odporności. Pacjent przebywa na izolowanej sali z filtrowanym powietrzem i innymi zabezpieczeniami. Zachodzi konieczność podawania wielu leków i przetaczania preparatów krwi.
Przeszczepienie może się odbywać jedynie w wyspecjalizowanych ośrodkach z doświadczonym personelem medycznym.
Metody pobierania komórek krwiotwórczych do transplantacji.
Współcześnie komórki macierzyste do transplantacji są pobierane z krwi obwodowej przy użyciu separatora komórkowego. Dotyczy to zarówno pacjentów przygotowywanych do autotransplantacji, jak i zdrowych dawców. Tradycyjna metoda, polegająca na pobieraniu szpiku z kości biodrowych w znieczuleniu ogólnym, jest wykorzystywana obecnie rzadko.
Przygotowując zdrowego dawcę do pobrania komórek macierzystych z krwi, przez 5 dni podaje się podskórnie tzw. czynnik wzrostu, który powoduje uwolnienie komórek macierzystych ze szpiku do krwi. Zastrzyki przypominają wstrzyknięcia insuliny i mogą być aplikowane samodzielnie w domu. Czasem w okresie ich podawania występują objawy przypominające grypę: pobolewania kości i stany podgorączkowe, łatwe do zwalczenia za pomocą tabletek przeciwbólowych.
Separację komórek krwiotwórczych przeprowadza się za pomocą specjalnego urządzenia – separatora komórkowego. Separacja komórek wiąże się z koniecznością wkłucia igieł do dwóch żył, zazwyczaj w zgięciach łokciowych. Całość zabiegu trwa około 4 godzin i zwykle nie wymaga hospitalizacji.
W przypadku przeszczepów autologicznych, gdy pobieramy komórki macierzyste od pacjentów, wraz z czynnikami wzrostu podaje się wcześniej kolejny cykl chemioterapii.
