Kiedy w życiu człowieka pojawia się diagnoza choroby nowotworowej z kilku powodów warto świadomie podejść do odżywania.
Po pierwsze, już na samym początku, zanim jeszcze podejmiesz leczenie, weryfikacja nawyków żywieniowych może pomóc Ci przygotować i wzmocnić organizm przed terapią.
Po drugie, już w czasie leczenia, możesz odczuć różnice w funkcjonowaniu układu pokarmowego. Mogą pojawiać się nowe preferencje smakowe lub zaburzenia smaku, brak apetytu, czy dolegliwości, które odpowiednia dieta może łagodzić.
A po trzecie, kiedy już zakończy się proces leczenia, prawidłowe odżywianie może przyspieszyć proces zdrowienia i powrotu do normalności. Jest to ponadto często pierwszy obszar, o który możesz zadbać już na etapie diagnostyki i planowania leczenia.
Na wstępie warto zaznaczyć, że istnieją pewne ogólne zasady, za którymi należy podążać, nie ma jednak jednej, takiej samej diety odpowiedniej dla wszystkich pacjentów z chorobą nowotworową, w tym dla pacjentów chorych na chłoniaki. Każdy powinien mieć indywidualnie dopasowaną dietę, która również w trakcie trwania leczenia może ulegać pewnym modyfikacjom w zależności od stanu zdrowia, ewentualnych skutków ubocznych leczenia podstawowego i wielu innych czynników, w tym chorób współistniejących.
Pamiętaj!
Możesz korzystać z wiedzy dostępnej w literaturze, w internecie lub czerpiąc ją z doświadczeń innych pacjentów. Pamiętaj jednak, że wszelkie rady zalecające monodietę (np. z buraków) czy odbiegające od zasad zdrowego żywienia sprzeczne są z ideą prawidłowego odżywiania. Jeśli masz wątpliwości, czy Twoja dieta wspomoże leczenie, najlepiej skonsultować się z dietetykiem klinicznym doświadczonym w pracy z pacjentami onkologicznymi. To ważne, aby osoba dobierająca onkodietę była dobrze wykształcona i doświadczona, a także działała wg zasad EBM (Evidence Based Medicine), czyli medycynie opartej na dowodach naukowych.
Stan odżywienia pacjenta. Co to jest?
Stan odżywienia wg definicji to stan zdrowia wynikający ze zwyczajowego spożycia żywności, z wchłaniania i wykorzystania wchodzących w jej skład składników odżywczych i nieodżywczych. Stan ten może być modyfikowany przez wiele czynników wpływających na procesy metaboliczne, a w szczególności przez patologie związane ze stanem zdrowia, uwarunkowanie genetyczne, warunki społeczno-ekonomiczne lub związane z aktywnością fizyczną czy z zaawansowanym wiekiem. Definicja może być nie do końca jasna, ale zaraz to wyjaśnimy.
Bardzo często (ale niekoniecznie) pierwszym objawem choroby nowotworo-wej, a w chłoniakach czasem właśnie sygnałem alarmowym, jest niezamierzona utrata masy ciała, która bardzo często wiąże się właśnie z zaburzeniami stanu odżywienia. Również w okresie diagnostyki wielu pacjentów zmaga się z dalszym ubytkiem lub wahaniami masy ciała. Może być to związane z: samą chorobą, koniecznością dokładnej diagnostyki czy zwyczajnie stresem, z którym zmagają się pacjenci. Czasem leczenie – chemioterapia, radioterapia – może (ale nie musi) nasilać niechęć do jedzenia, a tym samym powodować chudnięcie. Z kolei, jeśli do terapii włącza się sterydy lub z różnych względów wzmaga się apetyt, pacjenci doświadczają przybierania na masie ciała. Niezależnie jednak od tego, czy chorobie towarzyszy utrata kilo-gramów, prawidłowa masa ciała, czy jej przybieranie, należy w równym stopniu kontrolować stan odżywienia. W każdej z tych trzech sytuacji pacjenci mogą być źle odżywieni. I choć wydaje się to oczywiste w przypadku utraty kilogramów, o tyle może zaskakiwać, że nieprawidłowy stan odżywienia dotyka także osób ze stabilną masą ciała, czy nadmiernie przybierających na wadze. Nieprawidłowy stan odżywienia zagraża każdemu, kto nie dostarcza organizmowi odpowiednio zbilansowanej diety
Szczególną ostrożność należy jednak zachować u pacjentów, którzy znacznie chudną, tracą apetyt, co może prowadzić do niedożywienia i osłabia ich organizm w walce z chorobą.
Jak sprawdzać stan odżywienia?
TO MOŻESZ ZROBIĆ SAMODZIELNIE lub z pomocą bliskich:
- Raz w tygodniu zważ się. Zadbaj o powtarzalność wyników, np. zawsze rano, po porannej toalecie, w samej bieliźnie, przed śniadaniem.
- Obserwuj swoje ciało, a także ubrania. Czy nie stają się luźniejsze, czy nie zapinasz paska od spodni o jedną dziurkę więcej itd.
TO MOŻE ZROBIĆ LEKARZ:
- Analiza badań krwi, a w szczególności: stężenia albuminy, prealbuminy, transferryny, całkowitej liczby leukocytów, bilans azotowy.
- Analiza stanu odżywiania przy pomocy odpowiednich skal np. SGA (Subiektywna Globalna Ocena Stanu Odżywienia), NRS (Nutritional Risk Score) – taką analizę należy powtarzać.
TO MOŻE ZROBIĆ DIETETYK:
- Badanie składu Twojego ciała, a więc dokładny pomiar – ile masz tkanki tłuszczowej, ile wody, ale przede wszystkim, ile masz tzw. beztłuszczowej masy ciała. Taki pomiar także należy powtarzać, aby na czas uchwycić ewentualne zmiany.
- Można także wykonać inne pomiary np. grubość fałdu nad mięśniem trójgłowym, siła uścisku dłoni czy obwód ramienia.
Jeśli zaobserwowano u Ciebie pogorszenie stanu odżywienia lub/i ubytek beztłuszczowej masy ciała:
- Stosuj się do zaleceń lekarza.
- Zadbaj o dietę, aby była bogatsza w energię, a także białko, węglowodany i zdrowe tłuszcze (o samej diecie więcej przeczytasz dalej).
- Spróbuj podjąć umiarkowaną aktywność fizyczną (jeśli nie masz przeciwwskazań) lub poproś o pomoc rehabilitanta lub fizjoterapeutę. O tym też piszemy więcej w kolejnym rozdziale!
- Jeśli trudno Ci zmienić nawyki żywieniowe lub zwyczajnie jeść więcej, poszukaj wsparcia psychoonkologa.
Co oznacza zdrowe jedzenie. Jak komponować posiłki?
Najpierw odpowiemy na pytanie, co masz jeść, jeśli wcześniej nie było żadnych wykluczeń z diety, a teraz dobrze się czujesz, nie chudniesz, a lekarz poradził: „Proszę jeść wszystko normalnie, zdrowo”? Przejdź przez naszą check-listę zdrowego żywienia, a także zobacz, jak krok po kroku możesz komponować jadłospis.
- Śniadanie: owsianka.
- II śniadanie: kanapka na bazie chleba graham.
- Obiad: kasza gryczana.
- Podwieczorek: domowa lekka granola.
- Kolacja: danie jednogarnkowe na bazie kaszy jaglanej.
- Śniadanie: owsianka z borówkami amerykańskimi.
- II śniadanie: kanapka na bazie chleba graham z sałatą, pomidorem i natką pietruszki.
- Obiad: kasza gryczana z lekkim warzywnym leczo na bazie cukinii i papryki.
- Podwieczorek: domowa lekka granola ze świeżym bananem.
- Kolacja: danie jednogarnkowe z kaszą jaglaną, szpinakiem i czosnkiem.
- Śniadanie: owsianka z borówkami amerykańskimi i jogurtem naturalnym.
- II śniadanie: kanapka na bazie chleba graham z sałatą, mozzarellą, pomidorem i natką pietruszki.
- Podwieczorek: domowa lekka granola ze świeżym bananem i maślanką.
- Kolacja: danie jednogarnkowe z kaszą jaglaną, szpinakiem, czosnkiem i serkiem homogenizowanym naturalnym.
- Śniadanie: owsianka z borówkami amerykańskimi, jogurtem naturalnym i orzechami włoskimi.
- Obiad: kasza gryczana z lekkim warzywnym leczo na bazie cukinii i papryki z dodatkiem soczewicy i piersi indyka.
- Podwieczorek: domowa lekka granola ze świeżym bananem, maślanką i orzechami nerkowca.
- Kolacja: danie jednogarnkowe z kaszą jaglaną, szpinakiem, czosnkiem i tuńczykiem/jajkami/mięsem z piersi kurczaka/ indyka.
